Nieuwsbrief december 2018

Inhoud
- De wedergeboorte van een natuurgebied
- Vlindertelling 2018
- Vriendenclub Junior krijgt eigen plek bij Vragenderveen
- August Hegeman
- Kwaliteitstoets Vragenderveen

De wedergeboorte van een natuurgebied Een interview met Louis-Jan van den Berg
De bufferzone is een buffer die het hoogveen moet beschermen tegen het binnenstromen van
voedselrijk landbouwwater. In verband met het Natura 2000 plan werd in het jaar 2000 een grote
cirkel rondom het Vragenderveen, Meddoseveen en Korenburgerveen aangelegd, de zogenaamde
bufferzone. Met het aanleggen van dit gebied werd ook een damwand in het veen geplaatst, rondom het
herstellende en levende stuk hoogveen. Deze wand moet het hoogveen beschermen en ervoor zorgen dat het veen niet uitdroogt, maar ook de veensloten vóór de bufferzone voeren het voedselrijke landbouwwater af, zo dat het nietin het veen kan stromen. In totaal is deze beschermende kring
ongeveer 100 ha groot. Op sommige plekken is hij 50 meter breed, op andere plekken zelfs 100
meter. Het gebied wat nu bufferzone is, was voorheen intensieve landbouwgrond. Bijzondere planten of gewenste soorten waren er dus niet aanwezig. In de loop van de nu bijna 20 jaar die de bufferzone
bestaat, is de biodiversiteit duidelijk toegenomen. Waar het hoogveen van nature arm aan hogere planten is, en trouwens wel rijk aan mossen en vooral veenmossen, leven in de bufferzone onder

andere Stekelbrem, Kleine Zonnedauw, Moeraswolfsklauw, Schaafstro, Bospaardenstaart en twee soorten Orchideeën. En waar een grote variëteit aan planten bestaat, daar leven ook veel insecten, zoals bijvoorbeeld de moerassprinkhaan, vlinders en vogels. Een deel van de bufferzone word extensief beheerd, de bodem verschraald en een deel is geplagd, zodat verborgen zaden de kans krijgen om te kiemen. Sommige zaden kunnen wel meer dan 100 jaar in de bodem overleven. Als je de grond in de bufferzone per permanente kwadrant (stukje van 3 x 3 m) onderzoekt, kan je er meer dan 50 verschillende planten en mossen vinden! In Nederland komen rond de 1500 wilde planten voor, op dit kleine permanente kwadrant groeien dus 3% van deze wilde planten soorten! Louis-Jan van den Berg als Botanicus, gids en vrijwilliger van de Stichting Marke Vragender Veen, is uiteraard blij met deze ontwikkelingen. Hij heeft echter ook nog wat ideeën over hoe het nog beter kan. Ten eerste: zo een mooie bufferzone mag altijd groter, graag zelfs. Ten tweede vertelt hij dat gefaseerd maaien beter zou zijn voor alles wat leeft in de bufferzone, want nu haal je in één keer niet alleen de dode (bloei) stengels weg, maar ook alle eieren, cocons en insecten. Elk jaar een ander stukje grond laten staan zou ook een goede zaak zijn. Ten derde: er is een ontwikkeling in de bufferzone die zeer zorgwekkend is. De uitheemse watercrassula breidt zich in razend tempo uit en verdringt inheemse soorten, kan zelfs voor diens verdwijning zorgen en ervoor zorgend dat er slechts een monocultuur van watercrassula overblijft. Er is helaas nog geen adequate manier gevonden om deze exoot te
verwijderen. De bufferzone heeft in zijn bijna 20 jaar dus een grote ontwikkeling doorgemaakt. Adequaat en aangepast beheer blijft.noodzakelijk. Maar voor nu bedankt voor al het verrichte werk en gefeliciteerd met de mooie bufferzone! Hartelijk dank voor je kennisoverdracht Louis-Jan!

Vlindertelling 2018
door Wim Enserink
We hebben in deze nieuwsbrief al eerder geschreven dat we elk zomerseizoen de vlinders tellen in een deel
van de bufferzone. Die telling is onderdeel van een project van de Vlinderstichting. Door heel Nederland zijn
telroutes gemaakt waar vrijwilligers vlinders tellen tussen 1 maart en 1 oktober. Een telroute bestaat uit 10 tot
20 sectoren van ca. 50 meter. Per sector wordt (liefst) wekelijks geteld hoeveel vlinders van welke soorten er
voorkomen. Op die manier is te zien met welke soorten het goed of juist niet goed gaat. Zo nodig kunnen er
dan maatregelen worden genomen. De vlindertelroute in het gebied van de SMVV loopt door een deel van de
bufferzone. Er zijn 15 sectoren, in totaal dus ongeveer 750 meter. Dit jaar hebben we voor de vijfde keer geteld
en zo langzamerhand kunnen we dus de resultaten vergelijken met die van voorgaande jaren. Nu was 2018 wel een heel bijzonder jaar. Het was gedurende de  hele zomer erg warm en vooral was het extreem droog. Dat kan een voordeel zijn, want vlinders houden in het algemeen van warmte. Zeker in het begin van het seizoen waren

er voldoende bloemen om nectar te kunnen vinden. Droogte wordt echter een nadeel als planten verdorren en er minder bloemen zijn. Uit onze telresultaten blijkt ook dat het een bijzonder jaar was. Als eerste voorbeeld het totaal aantal getelde vlinders: het record tot nu toe was 1663 vlinders in één jaar, dit jaar waren het er 1972. Dat is bijna 20% meer. De winnaars De vlinder die we het meest zagen is de citroenvlinder: 327 keer noteerden we hem/haar op ons telformulier. Heel opvallend was het aantal eikenpages. Dat is een vrij kleine grijsblauwe vlinder die tot dit jaar in  leine aantallen voorkwam in ons gebied. Dit jaar was er echter een explosie. Meer dan 14 stuks hadden we nog nooit  geteld, nu waren het er 268 en
daarmee komt deze vlinder op de tweede plaats! We zagen ze bijna allemaal in één sector van 50 meter, soms wel 70 vlinders per keer. Ze kwamen af op de nectar van de bloemen van sporkehout (vuilboom). Even schudden aan een struik leverde soms al meer dan tien vlinders op. Exact tellen is dan  nmogelijk, je moet een schatting maken. Daarnaast waren het groot en klein koolwitje talrijker dan in andere jaren. Net als bij de eikenpage hebben we op  het hoogtepunt van de vliegtijd, begin juli, met twee personen moeten tellen omdat er zo veel vlogen. Als derde noemen we het boomblauwtje. Dit blauwe
vlindertje zien we normaal maar een keer of 5 per jaar, nu telden we er 23. Verder behoren het landkaartje, het koevinkje, dagpauwoog en het groot dikkopje
tot de winnaars van 2018. De verliezers. De vlinder die we in de afgelopen jaren het meest zagen is het bruin zandoogje. Vorig jaar waren het er nog 540,  aar dit jaar bleven we op slechts 214 steken. Hoe dat komt weten we niet precies. Het is een vlinder die vooral op grasland vliegt. Misschien heeft de  droogte er voor gezorgd dat er minder bloemen en minder nectar voor hen was. Het geaderd witje liet ook een flinke achteruitgang zien, maar we telden er altijd nog meer dan 200. De atalanta is een echte tuinvlinder die in kleine aantallen in de bufferzone is te zien. We zagen hem dit jaar veel minder dan in andere jaren. Of hij ook in tuinen minder was te zien, weten we niet. Er zijn nog wel wat andere soorten die achteruit gingen, maar hun aantallen waren  ooit erg groot. Nog een soort willen we apart noemen: de kleine vos. Dat was tot voor een aantal jaren een heel gewone tuinvlinder die ook regelmatig in de  ufferzone voorkwam. Dit jaar is het echter helemaal mis: we hebben er het hele jaar niet één gezien. Zeldzaamheden In ons land werden sommige zeldzame vlinders veel meer gezien dan in andere jaren. Dat geldt o.a. voor de kleine ijsvogelvlinder en de grote weerschijnvlinder. Ook bij ons hebben we  ie twee meer gezien dan gewoonlijk. De grote weerschijnvlinder hebben we dit jaar niet in ons telgebied zelf gezien, vlak daarbuiten wel regelmatig. Verder  zagen we voor het eerst een gele luzernevlinder, een trekvlinder uit het zuiden die soms naar ons land komt. Ook de ene keizersmantel – net als vorig jaar- was een bijzondere waarneming. Volgend jaar Niet alleen voor ons, maar ook voor bijvoorbeeld de Vlinderstichting is het een vraag wat komend jaar de  gevolgen zullen zijn van de bijzondere zomer. Misschien profiteren sommige soorten omdat ze dit jaar al met zoveel waren. De vrees bestaat echter ook  dat er door de droogte voor veel rupsen geen voedsel was en zij zich niet hebben kunnen verpoppen. Dat zou kunnen betekenen dat sommige soorten  linke klappen krijgen. Volgend jaar rond deze tijd weten we het. Dan doen we weer verslag van onze tellingen in 2019.

Vriendenclub Junior krijgt eigen plek bij Vragenderveen, Door Annekée Cuppers.
Een echte naam heeft het nog niet, het activiteitenterrein voor de 105 juniorleden van de Vriendenclub van Stichting Marke Vragender Veen. Maar dat was  geen reden om zaterdag 27 oktober het terrein niet alvast officieel te openen. Met het onthullen van de logo’s en een aantal activiteiten voor de jeugd, werd  het gebiedje in de bufferzone aan de rand van het Vragender Veen direct goed in gebruik genomen. Zo’n vijftig kinderen beginnen de feestelijke dag met een speurtocht in de bufferzone. Daarna is tijd voor de officiële openingshandeling. Voorafgaand spreekt voorzitter Frans Dorresteijn de kinderen en hun ouders toe over dat we de natuur op een goede manier moeten gebruiken en dat wat we kapot maken weer moeten repareren.



Een simpele, begrijpelijke manier om duurzaamheid uit te leggen. Een goed voorbeeld heeft de Vriendenclub zelf al gegeven; alle plastic bekertjes en  borden zijn vervangen door duurzaam servies waarmee de club de komende twintig jaar vooruit kan. Met de onthulling van de logo’s van de Juniorclub en van  het natuurprogramma van de Antoniusschool, ook een veelvuldig gebruiker van het activiteitenterrein, is het terrein officieel geopend. Het terrein is ingericht met een kring boomstammetjes om op te zitten of te spelen, er wordt een schuilhut gemaakt van wilgentenen en er is een kookplek ingericht.
Alle kinderen komen na Frans’ toespraak de logo’s bewonderen en vervolgens trekken de meesten al weer snel het bos in om te spelen. Later op de  middag kunnen de kinderen nog helpen met het maken van nestkasten voor de steenuil. Ronald van Harxen weet hierover mooi te vertellen en de dode  steenuil die hij heeft meegebracht vinden de kinderen reuze interessant. Maria Neumann, bestuurslid, vertelt: “De Vriendenclub Junior is een idee van Frans Boschker. Het begon met handjevol leden, nu hebben we zo’n 105 enthousiaste kinderen, waaronder ook pubers, die regelmatig de plek gebruiken.



Dat gaat op een hele ongedwongen manier. We bieden  wel een aantal activiteiten aan, maar leggen niks op. De kinderen leren zo de natuur beleven en
waarderen. De een wil graag in het bos spelen, een ander knutselt een vogelkastje in elkaar of helpt mee met het bouwen van de schuilhut.” Ook de  basisschool maakt gebruik van deze plek in de bufferzone. Maria: “Niet alle kinderen komen als vanzelfsprekend met de natuur in aanraking hoewel ze dat  vaak wel heel fijn vinden. Door met de leerlingen hier te gaan bijen zoeken en vlinders vangen, breng je kinderen weer terug in de natuur. Een natuur die ze zo leren beschermen. Kinderen zijn de toekomst tegen de vergrijzing en ook daarom is het belangrijk dat kinderen de natuur leren beschermen.”
De feestelijke middag kan rekenen op veel belangstelling. “We doen dit samen met alle vrijwilligers en ook vanuit andere gelederen van de vereniging zijn er mensen komen kijken, iedereen voelt zich echt betrokken bij deze plek.” Ter afsluiting worden er pannenkoeken gebakken. Maria: “Ook dat doen we hier gewoon in de natuur, op een zelfgestookt vuurtje samen met de kinderen. En reken erop dat alles opgaat, want na zo’n dagje buiten hebben ze echt wel trek!”

August Hegeman.

Met groot verdriet hebben wij kennis genomen van het overlijden van onze oud-voorzitter en erelid August Hegeman. Zijn jarenlange inzet, betrokkenheid en
enthousiasme zullen in onze  herinneringen blijven. Onze gedachten en medeleven gaan uit naar zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen.
Bestuur Stichting Marke Vragender Veen.

Kwaliteitstoets Vragenderveen.
door Harrie Krabben

Beste mensen, als het gaat over het resultaat van onze inspanningen om een van de kleine stukjes hoogveen dat wij in Nederland nog hebben te beheren en verder te ontwikkelen, dan heb ik goed nieuws. Gewapend met veel deskundigheid, Ecologen, Biologen en Vogelaars trokken wij samen met  Natuurmonumenten (NM) door het hele Korenburgerveen om te kijken wat er zoal was gebeurd de laatste jaren. De conclusie was dat het Vragenderveen een mooi levend hoogveengebied is dat ondanks de droogte een verbluffend positief resultaat laat zien. Dat door de droogte het hoogveen zich goed  staande hield, heeft te maken met het meedeinen van het veenpakket met het waterpeil. Dat kan in het Vragenderveen, omdat het in een kom ligt en geholpen wordt door de geplaatste damwanden. U zult begrijpen dat wij met de nodige trots de complimenten in ontvangst hebben genomen.
Ook de blauwgraslanden bij NM ontwikkelen zich goed, maar de droogte speelt ook hier de natuur parten, want vele kikkerpoelen staan droog en vele  larveneieren van vlinders en libellen zullen het niet overleven. Dat wij de weergoden smeken om regen zal voor niemand een verrassing zijn, want uiteindelijk
trekken wij door deze droogte, als die zich doorzet, ook aan het kortste eind. Dat verbluffende resultaat is ons gelukt, omdat wij met zoveel enthousiaste
vrijwilligers de werkzaamheden uitvoeren en goed nadenken hoe wij zo‘n uniek gebied nog zeldzamer kunnen maken. Met dank aan al die mensen die ons dit jaar op de een of andere manier hebben geholpen wens ik jullie namens het bestuur van de SMVV een vrolijk kerstfeest en een gelukkig en gezond 2019.


 

< Terug naar het nieuwsoverzicht