Nieuwsbrief December 2019

Jaargang 22, nummer 2.

Inhoud:
- Ruimte voor natuur en landschap
- Een donkere zomer
- De nacht van de nacht
- Themaexcursies volgend jaar
- SMVV heeft nieuwe gidsen

Rondleiding bij Frans Boschker.
Landbouwer Frans Boschker geeft natuur en landschap de ruimte door Bernhard Harfsterkamp

'Een gewone boer zal het pröttel vinden, voor de haas is het een paradijs.' Aan de Meekesweg in Vragender ligt het landbouwbedrijf van Frans Boschker. Wie er vanuit Vragender naar toe rijdt, komt door een grootschalig open weidelandschap. Wie daarna achter de boerderij van
Boschker komt en over en tussen de akkers en weilanden doorloopt, bevindt zich opeens in een kleinschalig landschap met houtwallen, struwelen en een houtwalbeek. Op vrijdag 23 augustus had Boschker mensen uitgenodigd, die betrokken zijn bij de Stichting Marke Vragender Veen, maar ook
ambtenaren van de gemeente Oost Gelre, om ze laten te zien hoe je het boerenlandschap interessanter kunt maken voor plant en dier. Begonnen met een ecologisch bedrijfsadvies Ruim twintig jaar geleden liet Boschker een ecologisch bedrijfsadvies opstellen.



Dit kon voor boeren gratis, omdat de Stichting Waardevol Cultuurlandschap (WCL) Winterswijk toen daarvoor budget had en een groter werkgebied had. Ook het deel van de gemeente Oost Gelre, toen nog Lichtenvoorde en Groenlo, ten oosten van de Hamalandroute en ten zuiden van de Twenteroute, behoorde tot het projectgebied. In een ecologisch bedrijfsadvies wordt aangegeven in verschillende scenario’s hoe er meer ruimte voor natuur en landschap kan komen. In een minimumscenario werd vooral ingezet op randenbeheer. Stroken van enkele meters breed naast weilanden en akkers of langs een sloot of houtwal worden dan extensiever gebruikt. Ze worden niet bemest en er worden geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. In een maximumscenario worden ook voorstellen gedaan om hele percelen op die manier te beheren. Het ecologisch bedrijfsadvies werd opgesteld door Jan Stronks, die in de jaren negentig van de vorige eeuw voor de stichting WCL werkte. Al jaren betrokken bij agrarisch natuurbeheer Onlangs belde Boschker Stronks op. 'Ik ben klaar', zei hij. Bij de rondleiding bleek dat hij nog veel meer heeft gedaan. Het bedrijf van Boschker is een beheerbedrijf geworden, dat zich alleen nog bezig houdt met agrarisch natuurbeheer. Jan Stronks is nog altijd betrokken bij het adviseren van boeren over agrarisch natuurbeheer. Stronks is werkzaam voor Staring Advies. Een van zijn opdrachten was de coördinatie van PAN (Particulier Agrarisch Natuurbeheer), de agrarische natuurbeheerorganisaties voor de gemeenten Aalten en Winterswijk. Sinds 2016 doet hij dat voor de Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA), waarin zes agrarische natuurbeheerorganisaties samenwerken. Voor Oost Gelre nemen de Stichting Marke Vragender Veen en Groen Goed deel. Voordat de rondleiding begon waren er inleidingen over het belang van bijen voor de bestuiving van bloemen en gewassen en over agrarisch natuurbeheer. Boervriendelijkere aanpak. Een landbouwer kan altijd vrijwillig aan agrarisch natuurbeheer doen, maar sinds de jaren 80 van de vorige eeuw kunnen boeren een vergoeding krijgen. Die vergoeding varieert en is afhankelijk van het afgesproken pakket. Hoe meer wordt gedaan voor natuur en landschap, des te hoger de vergoeding. Omdat extensief beheerde percelen minder opleveren is de vergoeding bedoeld om de inkomstenderving te compenseren, maar ook voor extra werk dat moet worden verricht. Tot 2016 werden de beheerovereenkomsten rechtstreeks met de overheid afgesloten, eerst via de relatienota en ongeveer vanaf 2000 via het programma agrarisch natuurbeheer. Met name rondom dat programma was sprake van veel bureaucratie, waardoor er slechts iets meer dan de helft van het beschikbare geld daadwerkelijk aan beheerovereenkomsten werd uitgegeven. Bij die bureaucratie hoorden ook vele formulieren, waardoor vergeleken met de relatienotatijd in de Oost-Achterhoek de hoeveelheid beheerovereenkomsten sterk daalde. Sinds 2016 krijgen agrarische collectieven het budget van de provincie voor de uitvoering van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. De VALA is zo’n collectief en maakt de afspraken met de boeren. Aan de overhead wordt nu nog  maar 20% uitgegeven, waardoor er meer geld beschikbaar is voor natuur en landschap. Grootste voordeel is dat de lijnen korter zijn en dat er sneller en flexibeler kan worden gewerkt. Agrarisch natuurbeheer meer op fauna gericht Sinds 2016 is het agrarisch natuurbeheer meer gericht op de fauna. Daarvoor waren de verschillende pakketten voor graslandbeheer gericht op het vergroten van het aantal plantensoorten. Dat heeft alleen kans als er langdurig  hetzelfde beheer wordt uitgevoerd, maar als een beheerovereenkomst na zes jaar al weer wordt stopgezet is de vergoeding weggegooid geld. Daarom  telde Jan Stronks bij de provincie voor om de fauna centraler te stellen. Met randenbeheer, met stroken grasland die na het maaien blijven staan en met randjes met bramenstruiken wordt het boerenland al snel interessanter voor vogels, bijen, vlinders en andere insecten. Intensief gebruikte landbouwgronden hebben niets meer te bieden voor de soorten die zo kenmerkend waren voor het agrarisch cultuurlandschap. Meer agrarisch natuurbeheer zorgt ervoor dat die soorten weer toe kunnen nemen. Meer bedrijven als dat van Frans Boschker kunnen daar goed bij helpen. Enthousiasme overdragen Boschker beheert veertien hectare. Tussen zijn percelen ligt daarnaast één hectare van het Waterschap Rijn en IJssel. De Weijenborgerbeek stroomt er. In de jaren negentig was dat nog een rechte kale goot. Nu is het een meanderende beek met aan beide kanten een houtwalstrook. Daarnaast gaat die geleidelijk aan over via een struiklaag naar een kruidenstrook langs de percelen van Boschker. Daar is dit jaar zomergerst verbouwd en maïs. Langs de bouwlanden liggen akkerranden, met daarin verschillende voor insecten in de bloeitijd interessante planten. Als ze uitgebloeid zijn, zijn de zaden weer interessant voor allerlei vogels. Patrijzen hebben ook al in deze randen gebroed. Boschker weet dat 'gewone' boeren al die randen en stroken als 'pröttel', als rommel, zullen beschouwen. “Maar verplaats je eens in een haas of ree. Die zullen het een paradijs vinden.' Met de opbrengst van de gewassen en met de vergoeding voor het beheer komt Boschker uit de kosten en levert het zelfs nog iets op. De veertien hectare van Boschker zijn een goed leefgebied voor de grauwe klauwier, waarvan het aantal paartjes weer iets toeneemt. De grote variatie, waardoor hier ook veel prooidieren van deze vogel voorkomen, zoals insecten en muizen,
maakt dit gebiedje in Vragender geschikt. Het zal Jan Stronks niet verbazen, wanneer de grauwe klauwier hier in de komende jaren zal verschijnen. Boschker hoopt dat de deelnemers aan de rondleiding net zo enthousiast zijn over het agrarisch natuurbeheer als hij en dat ook zullen uitdragen. 'Het hoeft niet meteen veertien hectare te zijn. Een paar hectares is ook al mooi.'

Een donkere zomer door Harrie Krabben.
Het blijft tot de verbeelding spreken hoe de natuurlijke drang om te leven zich heeft meester gemaakt van het Vragenderveen. Dat kun je zien aan de inspanning om het leven niet los te laten. Als het regent en er weer nieuw leven verschijnt lijkt het of het de gewoonste zaak van de wereld is en dat is het niet. Natuurlijk zeg ik dit, omdat het voor het 2e jaar op rij gortdroog is geweest, terwijl de natuur en de gewassen schreeuwden om water. Zelfs de kraanvogel zag tot 2 keer toe hoe haar zorgvuldig gesitueerde nest door de droogte prooi werd van predatie, maar ondanks dat werden er toch 2 jongen grootgebracht. Vele  blikken naar de hemel konden ons niet helpen, bijna om er moedeloos van te worden, en de temperatuur werd zo hoog dat het leek
of wij in Spanje woonden. Vele eieren van de libelle gingen verloren en insecten en bijen die onmisbaar zijn voor de biodiversiteit kregen een flinke dreun te verwerken. Ons Veen daarentegen kon door de geslagen damwanden goed gedijen. Het hoogveen groeit als nooit tevoren. De veenmossen hebben zich ondanks de vermeende negatieve invloeden van buiten op een voortreffelijke wijze staande gehouden. En dat doet ons goed, omdat van levend hoogveen zoals wij die hebben in Europa weinig meer over is. Heel vervelend is de berkenopslag, met name in het hoogveen gedeelte, die door de droogte schrikbarende vormen heeft aangenomen, veengebied hoort immers open te zijn. Kikkerpoelen in de bufferzone waren door gebrek aan water het aanzien niet waard. De watercrassula is een exoot en woekeraar die veel schade aanricht en aan verschillende vormen van plantengroei een einde dreigt te maken.
Een zomer met een schaduwzijde waar wij met gemengde gevoelens aan terug denken, veel zon, warmte en licht, maar toch een donkere zomer.



Nacht van de nacht in het Vragenderveen door Bernhard Harfsterkamp In de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 oktober werd niet alleen de klok een uur teruggezet, maar werd ook weer de nacht van nacht gehouden. Voor de Juniorclub van de vriendenclub van de Stichting Marke Vragender Veen was dat aanleiding om op pad te gaan in het natuurgebied. Doel was om de bijzonderheden van een echte nacht te ontdekken. Er namen zo’n 60 kinderen aan deel. Ervaren hoe het is als het echt donker is Nog net in de schemering verzamelden de 60 kinderen zich bij de parkeerplaats en schuilhut aan de Maneschijnweg. Frans Boschker vertelde ze waarom de nacht van de nacht wordt gehouden. Echte duisternis is zeldzaam geworden in Nederland. 
Daarom worden overal in het land door diverse gemeenten de straatverlichting ’s avonds geheel of gedeeltelijk uitgezet in de nacht waarin de zomertijd weer overgaat in de wintertijd. Inwoners zelf kunnen eveneens meedoen, door minder lichten in huis te laten branden. Of door naar een activiteit te gaan om te
ervaren hoe het is als het echt donker is. Vanuit de ruimte bekeken zijn Nederland en de buurlanden ook ’s nachts één grote lichtvlek. Het valt dan ook niet mee om nog een plek te vinden waar het echt donker is. Geluiden van de nacht Bij het Vragenderveen vonden de kinderen het echter donker genoeg. Gelukkig waren er zaklampen, want anders was het wel heel lastig geworden om in de bufferzone van het Vragenderveen de weg te vinden. Bij de nacht horen geluiden, want veel dieren gaan juist ’s nachts op pad. Vleermuizen, nog net niet in winterslaap, vliegen vanaf de schemering om insecten te vangen.
Wanneer de kinderen even stopten en heel stil waren, konden ze als ze goed luisterden allerlei geritsel en geschuifel horen. Maar er zijn ook luidere geluiden, zoals die van een bosuil. Die komt in en rondom het veen voor, maar het was dit keer een van de begeleiders die de roep van de uil liet horen.
Er komen zelfs nog nieuwe nachtdieren bij. Op de Veluwe hebben zich al wolven gevestigd, maar om daar te komen hebben er wolven door de Achterhoek gezworven. Misschien liep er wel één in de buurt van het Vragenderveen, al heeft niemand een huilende wolf gehoord. In de nacht van de nacht krijgen de kinderen dat geluid wel te horen. Niets om bang van te worden. Aan het eind van de tocht wisten de meeste kinderen dat je helemaal niet bang hoeft te zijn in het donker en dat het juist mooi is om aan een nachtwandeling mee te doen. Vooral als die afgesloten wordt met broodbakken in een kampvuurtje.

Themaexcursies 2020
Naast de gewone, maar niet minder interessante excursies, biedt de SMVV volgend jaar weer een aantal themaexcursies aan.
Op 27 april 's ochtends om 6.00 uur kunt u onder leiding van Ronald Harxen 'Vroege Vogels' spotten.
Op 27 juni ontdekt u 's middags samen met Louis-Jan van den Berg de wereld van de 'Planten en Mossen' in het Vragenderveen.
En op 4 juli neemt Wim Enserink u 's middags mee op zoek naar bijzondere en mooie 'Vlinders'.

Voor alle excursies geldt dat er maximaal 10 mensen aan kunnen deelnemen. Vooraf opgeven is daarom noodzakelijk. Dat kan via excursie@vragenderveen.nl.

SMVV heeft nieuwe gidsen:



Foto: Joris ter Bogt

De SMVV heeft zes nieuwe gidsen geïnstalleerd. Omdat de leeftijd van vele gidsen tegen de 70 gaat of zelfs daarboven ligt, vond het bestuur het wenselijk om nieuwe gidsen te werven, om op de toekomst voorbereid te zijn. Op een advertentie in de plaatselijke krant  hebben zich 35 personen gemeld. Na een sollicitatieprocedure begonnen er negen mannen en vrouwen aan het opleidingsprogramma onder leiding van Ron Krabben.
Uiteindelijk zijn vijf mannen en één vrouw tot gids van het Vragenderveen benoemd. Dit zijn: Henk te Riet, Carla Wouda, Marc Kuipers, Theo Bauhuis, Wilfried Brevink en Hille Kraak. 'Dat er nu ook een dame is benoemd doet ons goed, een begin van een nieuw tijdperk. Wij wensen de nieuw benoemde en huidige gidsen een bijzonder mooie tijd bij de SMVV', aldus het bestuur. In totaal beschikt de Stichting nu over 15 gidsen.

< Terug naar het nieuwsoverzicht